Cezary Paszczyk Terminologia związana z przebiegiem procesu karnego może przysparzać trudności osobom, które nie pracują na co dzień w ramach polskiego prawodawstwa. Dlatego w naszym poradniku postanowiliśmy pokrótce wyjaśnić sformułowania i zasady związane z przebiegiem procesu sądowego. Czym są strony postępowania karnego oraz jakie mają znaczenie w toku sprawy? Sprawdź.
Strony postępowania karnego – co to znaczy?
Zacznijmy od tego, że każda ze stron postępowania karnego jest podmiotem, posiadającym pewien interes prawny w tym, by sprawa przebiegła pomyślnie na jego rzecz. Oznacza to, że podmioty, a więc strony postępowania karnego, występują zazwyczaj ze sprzecznymi wobec siebie celami.
Zasadnicze i szczególne strony w procesie karnym
Ustawodawca rozróżnia strony sprawy na zasadnicze i szczególne. Strona zasadnicza występuje w trybie zwyczajnym, ale pojawia się też w dużej liczbie trybów szczególnych. Kiedy sprawa jest w postępowaniu przygotowawczym – na etapie gromadzenia dowodów – mówimy o podejrzanym i pokrzywdzonym. Po trafieniu na wokandę odpowiednimi określeniami stają się oskarżyciel i oskarżony. W postępowaniu szczególnym można mówić o podmiotach takich jak nieletni, rodzice lub opiekun nieletniego, zazwyczaj reprezentowani przez swojego przedstawiciela, a także o podmiocie oskarżycielskim, którym jest prokurator.
Strony postępowania karnego czynne i bierne
Kolejnym uwzględnianym w prawodawstwie rozróżnieniem jest podział na czynną i bierną stronę postępowania. Stroną czynną jest podmiot występujący z żądaniem rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej, bierną – podmiot, wobec którego kierowane są żądania. Innymi słowy, stroną czynną określić można pokrzywdzonego i oskarżyciela, a bierną – podejrzanego (kiedy mowa o postępowaniu przygotowawczym), oskarżonego podczas sprawy sądowej oraz skazanego.
Terminologia prawnicza związana ze stronami postępowania karnego
Jak wyjaśniliśmy, strony w postępowaniu karnym można podzielić według dwóch metod. Każda ze stron działa w opozycji wobec drugiej, na rzecz własnego interesu lub interesu osoby reprezentowanej. Co trzeba wiedzieć o podmiotach obu stron postępowania?
Podejrzany, oskarżony
Status podejrzanego w procesie karnym posiada osoba, której przypisuje się dokonanie czynu będącego powodem postępowania karnego. Kluczowe dla określenia tego statusu jest wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów lub przystąpienie do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Podejrzany ma prawo do posiadania obrońcy, który będzie reprezentował go w sądzie i podczas przesłuchań. Wobec podejrzanego zastosować można także środek zapobiegawczy w postaci aresztu. Status oskarżonego zostaje nadany w momencie wniesienia do sądu oskarżenia oraz w sytuacji, kiedy prokurator wydał wniosek o skazanie bez rozprawy.
Pokrzywdzony
Pokrzywdzonym w procesie karnym może być osoba fizyczna lub prawna. Warunkiem jest wskazanie naruszenia dobra prawnego lub jego zagrożenia. Stroną pokrzywdzoną w postępowaniu może zostać również instytucja (państwowa bądź samorządowa) oraz inna jednostka organizacyjna, posiadająca podmiotowość prawną.