Cezary Paszczyk Znajomość praw autorskich wydaje się być zagadnieniem, które dotyczy stosunkowo nielicznej grupy – przede wszystkim osób będących autorami i autorkami treści. Jednak w grupie osób zainteresowanych tym zagadnieniem znajdują się także osoby pracujące jako freelancerzy, tworząc na zlecenie klientów różnego rodzaju treści, zaliczające się do kategorii własności intelektualnej. Zdecydowaliśmy się więc rozwiać wątpliwości, które mogą pojawić się przy okazji pracy nad utworami ochranianymi przez autorskie prawa osobiste. Czym one są? Jak zadbać o zastrzeżenie praw do własnego utworu? Czy jest to zawsze konieczne? Sprawdź.
Prawa autorskie – co trzeba o nich wiedzieć?
Prawa autorskie są bardzo istotnym tematem z punktu widzenia nauk o prawie oraz w perspektywie praktycznej. Ta dziedzina ściśle łączy się z własnością intelektualną, autorstwem utworu oraz możliwością jego dysponowania, w tym również udostępniania go za odpowiednią opłatą – lub bez niej, kiedy mowa o treściach funkcjonujących w ramach wolnego dostępu. Zadaniem praw autorskich jest ochrona utworu przed wykorzystaniem go wbrew woli autora lub autorki, szczególnie jeśli miałoby się to wiązać z korzyściami finansowymi osoby, która bezprawnie korzysta z cudzej pracy. Istotną rolę w rozumieniu i przypisywaniu praw autorskich odgrywa pojęcie „utworu” – aby moc tak określić efekt pracy, powinien on mieć indywidualny, autorski, oryginalny charakter.
Autorskie prawa osobiste i majątkowe – co je różni?
Zaczynając od podstaw, warto wspomnieć, ze prawa autorskie dzielimy na osobiste i majątkowe. Pierwsza kategoria dotyczy przede wszystkim relacji twórcy z utworem. Prawa majątkowe, chociaż także wiążą się z twórcą treści, dotyczą dysponowania utworem i możliwości zarabiania na nim. Warto tutaj zauważyć, że wszelkie następstwa wynikające z różnicy między prawami osobistymi a majątkowymi, są efektem tego kluczowego rozróżnienia – a więc dotyczą przede wszystkim pozyskiwania korzyści majątkowych z rozpowszechniania utworu. Praw osobistych do utworu autor nie jest w stanie się zrzec, ale prawa majątkowe można, za pomocą odpowiedniej umowy, przekazać na inną osobę lub instytucję.
Czym są autorskie prawa osobiste?
Autorskie prawa osobiste umożliwiają przede wszystkim zachowanie niemajątkowej więzi z utworem, jednak nie pozwalają na pełną kontrolę nad korzystaniem z niego w sytuacji, kiedy autor zrzekł się praw majątkowych. Chronią one dobra osobiste twórców, wynikające z intelektualnego w związku z utworem. W praktyce oznacza to możliwość dochodzenia swoich praw w przypadku, kiedy dzieło zostanie splagiatowane – upublicznione bez informacji o danych twórcy lub jako utwór wykonany przez kogoś innego.
W jakich sytuacjach znajomość praw autorskich jest konieczna?
Ochrona własności intelektualnej odgrywa duże znaczenie we wspomnianym wyżej przypadku popełnienia plagiatu. Ponieważ prawa autorskie osobiste nigdy nie wygasają, niemożliwe jest przypisanie innego autora do chronionego utworu. Konsekwencje przywłaszczenia cudzej pracy twórczej są uzależnione od środowiska, w którym doszło do nadużycia, może to być zarówno kara majątkowa, jak i uniemożliwienie dalszej kariery.